Calendrier gaulois et dieu de Coligny

De god van Coligny komt overeen met een bronzen beeld (1,74 m), dat in meerdere fragmenten is opgegraven op een plaats genaamd "en Verpois" (ten noorden van de gemeente). (ten noorden van de gemeente). Het stelt een atletische jongeman voor, naakt, met krullend haar, waarschijnlijk de god Mars. De ontbrekende ogen werden waarschijnlijk voorgesteld door glazen kralen. De opgeheven rechterarm rustte op een staf. Boven het haar verschijnt een gladde band waarmee een hoofddeksel, waarschijnlijk een helm, kon worden bevestigd (verdwenen). De linkerarm is helaas incompleet. De betekenis van deze naakte Mars, waarvan de verspreiding praktisch beperkt is tot Noord-Gallië, is ongetwijfeld verschillend van die van de gepantserde Mars. Hier is de god praktisch beroofd van zijn militaire en krijgshaftige uiterlijk; hij zou het equivalent kunnen zijn van Teutates, zijn Gallische tegenhanger. Datering: 2de helft van de eerste eeuw.

De Gallische kalender : ontdekt op dezelfde plaats, stamt ook uit dezelfde periode als de god Mars.
Het bestaat uit een grote rechthoekige bronzen plaat (1,48 m x 0,80 m), gebroken in 150 fragmenten. Hoewel onvolledig, zou het de langst bekende inscriptie in de Gallische taal bevatten, hier geschreven in Latijnse karakters: ongeveer 600 verschillende woorden zijn bewaard gebleven! Het is een "lunisolaire" kalender: de maanden worden onderbroken door de schijngestalten van de maan. Er zijn vijf jaren, elk bestaande uit 12 zogenaamde "gewone" maanden, van afwisselend 29 en 30 dagen, om zo dicht mogelijk bij het zonnejaar van 365 dagen te komen. Er zijn echter twee "tussenliggende" maanden toegevoegd (één om de 2,5 jaar) om een te grote discrepantie tussen de kalendertijd en de realiteit van de seizoenen te voorkomen. Elke maand heeft een naam en is verdeeld in twee veertien dagen, gescheiden door het woord atenoux (?). Sommige maanden zijn genoteerd als "mat". (goed), anderen ""anmat"" (slecht). De dagen hebben geen namen. Ze zijn gemarkeerd door een gat waarin een houten pin werd geplaatst die dagelijks werd vooruitgeschoven. Een aantal notaties is niet vertaald: zij kunnen verwijzen naar bijzondere feesten of plechtigheden die op die dag plaatsvonden. De perforaties komen overeen met de plaats van de knijpers die werden gebruikt om de dagen aan te geven.

Aangenomen wordt dat de kalender en het standbeeld oorspronkelijk in een tempel waren geplaatst. Religieus gebruik zou de bestendigheid verklaren van deze kalender, die gebaseerd was op een zeer oud systeem om de tijd te tellen en die in de Romeinse tijd werd opgegeven na de invoering van de Juliaanse kalender in het midden van de eerste eeuw v. Chr.